Max Weber, Almanya doğumlu bir sosyolog ve bilim adamıdır ve bürokratik örgütlerle ilgili birçok kavram, temel olarak onun tarafından ortaya atılmıştır. Max Weber'in en bilinen eseri Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu.
Bürokrasi kelimesi etimolojik olarak devlet dairelerinin egemen olduğu bir sistemi tanımlar. 18. yüzyıldan itibaren yaygın olarak kullanılan bu kavram, günümüzde olumsuz bir ifade ile bitmeyen kuralları ifade edecek şekilde kullanılmaktadır ve sakarlık ve yavaşlık.
1800'lerin sonlarına kadar işletmeler daha çok aile içinde yönetim gibi bireysel temellere dayalıydı ve örgütsel amaçlardan ziyade bireysel istek ve hedeflere ulaşmalarını sağlayacak faaliyetlere odaklandı. Weber ise kişisel temellerden çok rasyonel temellere dayanan bir yönetim modeli önermiştir ve buna bürokrasi denmektedir. Weber, süreklilik arz eden, resmi bir yapıya dayanan ve rasyonel bir otoriteye (otoriteye) sahip olan bu organizasyonun daha verimli olacağını ve değişimlere daha kolay uyum sağlayabileceğini savundu. Max Weber'in örgütlerde rasyonalite olarak ifade ettiği şey, personel seçiminde tanıdıkları kayırmak değil, rekabetçi davranmak; işi kurallarla yönetmek ve kayıt tutmak; Yönetim konumundan kaynaklanan yasal güçtür.
Max Weber idari konuyu inceledi yetki analitik olarak inceler ve kaynaklarına göre sınıflandırır. Buna göre üç tür yetkiden bahsetmek mümkündür. Bunlar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
Geleneksel Otorite: Doğuştan gelen, babadan oğula geçen ve kişisel olan otorite. Daha ziyade toplumlarda ayrıcalıklı olan ve asil olarak kabul edilen, toplumu yöneten bir grubun veya ailenin otoritesidir. Bunun en tipik örnekleri kast sisteminde yönetici konumunda olan krallıklar, imparatorluklar veya ailelerdir.
Karizmatik Otorite: Bu otorite bireyin etki gücüne bağlıdır. Bu etki gücü bireysel özelliklerden kaynaklanmaktadır. Birçok yazara göre bu yetki, üstün bireysel beceri ve kahramanlık, kutsallık büyücülük falan. Astlar, yukarıda belirtilen özelliklerden dolayı lidere bağlılık gösterirler. Bu özelliklerde bir değişiklik olduğunda otorite ortadan kalkabilir veya azalabilir.
Rasyonel veya Yasal Otorite: Demokratik, akılcı ve yasal düzenlemelerin olduğu toplumlarda ortaya çıkar. Bu tür toplumlarda herkes kurallara ve yasalara uymak zorundadır.
yani kimsenin ayrıcalıklı bir konumu yok. Yöneticiler bu kurallara uyarak toplum tarafından seçim yoluyla yönetim görevine getirilir. Bu yöneticiler bilgi ve becerilerinden dolayı seçildikleri için seçimin rasyonel bir seçim olduğu söylenebilir. Demokratik toplumlarda seçilmiş yöneticilerin otoritesine yasal veya rasyonel otorite denir.
Yukarıda açıklanan yasal otoriteye dayalı Weber Bürokrasi Modeli'nin özelliklerini kısaca açıklamak faydalı olacaktır.
Max Weber'in Bürokrasi Modelinin Temel Özellikleri
– Ulaşılacak amaç ve hedefler ile bunlara ulaşmak için gerçekleştirilecek tüm faaliyetler belirlenmiş ve bu faaliyetler resmi görevler adı altında çeşitli organizasyonel birimlere (pozisyonlara) dağıtılmıştır. Sonuç olarak amaç, faaliyet ve görev formlarından oluşan bir organizasyon yapısı oluşturulmuştur.
– Kuruluşta çalışanların gerçekleştirmeleri gereken faaliyetler için ihtiyaç duydukları malzeme ve insan araç ve kaynaklarını ne derece kullanabileceğini belirten yetkiler belirlenmiştir.
– Yetkinin kullanılmaması durumunda uygulanacak zorlayıcı tedbirler (cezalar) açılmış, başarılı çalışanlar için işlerinin zorluk derecesine göre ücret ve ödül sistemi geliştirilmiştir.
– İşe göre bir adam (yönetici) seçmek gerekir, çünkü her pozisyonun yetkileri resmidir ve hiyerarşi piramidinde belirli bir bölüm içindir. Gerekirse görevlendirilecek kişiler özel eğitime tabi tutulur.
– Her pozisyon hiyerarşik otorite içinde oluşturulur ve bir üst tarafından denetlenir.
– Astlar, üstlerinin emirlerine daha akılcı oldukları ve düzenin hukuki yapısına uygun oldukları için itaat ederler. Keyfi bir kural yoktur, çünkü astların, yöneticilerin üstün yetenek ve kişilik özelliklerinden kaynaklanan otoritesine uymaları yasaktır.
– İdari faaliyetler ve kararlar yazılı olarak alınmalıdır. Bu yazılı belge, kurumsal hafıza oluşturacağı ve devamlılığını sağlayacağı için saklanmalıdır.
– Görevler önceden belirlenmiş ve yazılı kurallara göre yürütülür. Bu kurallardan sapmak mümkün değildir.
– Hiç kimse, kendisine verilen araç ve personeli, şahsi ihtiyaçları için görevini yerine getirmek için kullanamaz.
Max Weber'e göre bürokrasinin diğer örgütsel biçimlere göre avantajları vardır. Bu avantajlar:
– Dakiklik, süreklilik, disiplin ve güvenilirlik açısından diğer kuruluşlardan üstündür ve bu üstünlükler hizmet kullanıcılarının bu hizmetlerin sonuçlarını tahmin etmelerine olanak tanır.
Saf bürokrasi son derece rasyoneldir. Çünkü görev ve sorumluluklar önceden belirlenip dağıtılır ve karmaşıklık ortadan kalkar.
Bürokrasi Yaklaşımının ilkeleri, Bilimsel Yönetim Yaklaşımı ve Yönetim Süreci Yaklaşımına çok benzer. Klasik Yönetim Düşüncesini temsil eden yaklaşımların organizasyonları aşağıdaki özelliklere göre tanımlanır:
- Merkezi otorite
– Netleştirilmiş yetki sınırları
– Uzmanlık ve beceri
– Önemli iş bölümü
- Kurallar ve düzenlemeler
– Personel personeli ve hat personeli arasındaki ayrım.
Klasik Yönetim Düşüncesinde, yukarıda belirtilen ilkelerin uygulanması ile ortaya çıkan örgütlerde akılcı, ideal ve etkin bir yapının oluşacağı iddiası vardır. Bu örgütlerin faaliyet gösterdiği dış çevre durağan ve dengelidir. Bu nedenle yöneticiler için bir risk oluşturmaz ve etkisi göz ardı edilebilir.
Klasik Yönetim Düşüncesine birçok eleştiri gelse de, İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna kadar yönetim uygulamalarının temelini oluşturmuştur. Bugün bile birçok yönetim uygulamasında etkisi devam etmektedir. Stephenson bunun nedenini şöyle özetliyor:
– Teorik olarak basittir ve yöneticiler tarafından kolayca anlaşılır.
– Belirsizliği azaltan varsayımlara dayanır.
– Yöneticilerin anlayabileceği bir dilde ifade edilir.
– Yöneticilerin zorluklarla karşılaştığı duygusal faktörleri dikkate almaz.
– Büyük ölçüde yöneticilerin katkılarıyla geliştirilmiştir.
2 Yorumlar