Frederick Taylor, ustabaşı ve yöneticilerin iş planlamasına ve yönetim tekniklerine odaklanırken, Henri Fayol yönetime üst yönetim perspektifinden baktı. Henri Fayol'un 1916'da yayınlanan Genel ve Endüstriyel Yönetim kitabı, onun uzun iş tecrübesine dayanmaktadır.
Yönetim Süreci Yaklaşımı, Bilimsel Yönetim Yaklaşımı gibi, verimlilik ve rasyonellik ilkelerine odaklanmış ve yönetimin tüm alanlarıyla ilgili ilkeler geliştirmeye çalışmıştır. Bu çalışmanın yönetim düşüncesine iki temel katkı sağladığı söylenebilir: Birincisi, yönetimin işlevlerini veya yöneticinin işlerini karakterize etmek, diğeri ise bu işlevleri yerine getirecek yöneticiler için bir dizi ilke oluşturmaktır.
Henri Fayol, işletmelerdeki tüm faaliyetleri 6 grupta ele aldı. Bunlar:
– Teknik (üretim) faaliyetler,
– Ticari (alım, satım) faaliyetler,
– Finansal (sermaye bulma ve en uygun kullanım fırsatlarını arama) faaliyetleri
– Güvenlik (çalışanların ve işyerinin korunması) faaliyetleri
– Muhasebe (istatistikler dahil) faaliyetleri
– Yönetim (planlama, organizasyon, yönlendirme, koordinasyon ve kontrol) faaliyetleri.
Yönetim, Henri Fayol tarafından “ileriyi görmek (planlamak), organize etmek, komuta etmek, koordine etmek ve kontrol etmek” olarak tanımlandı.
Henri Fayol, kişisel deneyim ve gözlemlerine dayanarak başarılı yönetim için 14 temel ilke ortaya koydu ve bu ilkelerin doğru uygulanmasıyla işletmelerin başarıya ulaşacağını iddia etti. Bu ilkeler şu şekilde sıralanabilir.
- İş Bölümü: İşgücünü etkin kullanmak ve çalışanların bilgi, deneyim ve yetenekleri doğrultusunda verimliliklerini artırmak için iş bölümüne gitmektir. Fayol, bu ilkenin her türlü işe, hatta teknik işlere ve yönetsel işlere uygulanması gerektiğini belirtmektedir.
- Yetki ve Sorumluluk: Fayol, yetki ve sorumluluğu birbiriyle ilişkili olarak görür ve çalışanın konumu yükseldikçe yetki ve sorumluluklarının, önceki konumunda bulunanları da kapsayacak şekilde artacağını belirtir. Burada yetki ve sorumluluğun tanımlanması uygun olacaktır. Yetki, yöneticinin sahip olduğu “emir verme hakkı”dır. Fayol, otoriteyi yöneticinin “pozisyonunun” ve “kişilik özelliklerinin” (zeka, deneyim, ahlaki değerler, geçmiş hizmetler vb.) bir fonksiyonu olarak ifade etti. Yetki kullanımı sorumluluk yaratır. Bu yetkinin kullanıcısı, kullanılan yetkinin sonuçlarından sorumludur.
- Disiplin: İşlerin belirli bir düzen içerisinde yürütülmesini sağlayacak bir sistemin kurulmasıdır. İşlerin nasıl yapılacağı, kaynakların nasıl kullanılacağı ve sonuçların ne olacağı konusunda bir karar birliğini ifade eder. Fayol'a göre, her seviyedeki yöneticilerin başarısı için disiplin şarttır.
- Komuta Birliği: Her astın tek bir amirine tabi olduğu anlamına gelir. Yani astlar tek bir yöneticiden emir almalı ve tek bir yöneticiye karşı sorumlu olmalıdır. İşletmenin başarısı için yapılan düzenlemelerle buna uygun bir sistemin oluşturulması gerekmektedir. Ancak günümüzde bazı organizasyon yapılarında bu ilkenin uygulanmadığı görülmektedir.
- Yönetim Birliği: Bu ilkeye göre, aynı amaca yönelik tüm faaliyetler bir plana bağlı olarak tek bir yönetici tarafından yürütülmelidir. Burada ifade edilmek istenen tüm kararların üst yönetici tarafından alınması gerektiği değildir. Bu ilke, organizasyon yapısının kurulması ile ilgilidir. Böylece, ortak genel hedeflere ulaşmak için her bir organizasyon biriminin faaliyetlerinin tek bir yönetici altında planlı olarak yönetilmesi bir komuta birliği oluşturacaktır.
- Genel Çıkarların Bireysel Çıkarların Üstünlüğü: Kişisel çıkarlar ile genel çıkarlar arasında bir çatışma veya farklılık varsa, yönetim, genel çıkarları ön planda tutarken bunlar arasında bir uzlaşma sağlamalıdır.
- Adillik: Yöneticinin görevlerinden biri de çalışanlara adil davranmak ve hem işvereni hem de çalışanını maksimum düzeyde tatmin edecek faaliyetlerin yürütülmesine izin vermektir.
- Merkezilik: Fayol, otoritenin merkezileşmesi terimini kullanmadı, ancak açıklamalarında tarif ettiği şey bu.
- Hiyerarşik Yapı: Tepeden tırnağa bir yöneticiler zinciri olarak belirlenmiştir. Birbirini takip eden bu zincir her türlü işlem ve iletişimde kullanılmalıdır. Hiyerarşik yapı ve komuta birliği ilkesi birbirini tamamlar. Hiyerarşik bir yapıda astlar kimden emir alacaklarını ve kime karşı sorumlu olacaklarını açıkça bilebilir. Hiyerarşik yapılarda iletişim çok yavaştır. Fayol bu boşluğu doldurmak için bir model önerdi.
- Düzen: Fayol bu ilkede maddi düzen ve toplumsal düzen olmak üzere iki grup olduğunu belirtir. Doğal olarak bu ilke, her işin ve çalışanın yerinin iyi belirlenmesi ile ilişkilidir. Fayol, bu ilkeyi herkesin ve her şeyin ve her şeyin veya herkesin yerinde olduğu bir yer olarak açıklar.
- Eşitlik: Çalışanların bağlılığı ve bağlılığı ancak yöneticinin onlara adil ve eşit davranması ile mümkün olabilir.
- Çalışan Tutma: Gereksiz işgücü devri ve kötü yönetim, maliyetleri artırır ve üretkenliği azaltır. Bu nedenle, etkili işe alma ve işe alma yöntemleri, gereksiz maliyetlerden kaçınır.
- İnisiyatif: Planlama ve uygulama yeteneği olarak tanımlanabilir. Çalışanlardan tüm yeteneklerini ve çabalarını işlerine yoğunlaştırmaları ve fırsatları yakalamak için koşulları zorlamaları beklenmelidir. Bu davranışlara sahip personele örnek teşkil eden yönetici, astlarında da aynı özellikleri geliştirmeye çalışmalıdır.
- Birlik Ruhu: Bu ilkenin, birlikten kuvvet doğar sözünün tam karşılığı olduğu söylenebilir. Komuta birliği ilkesinin bir uzantısı olarak ekip çalışmasının gerekliliğini vurgulayan iletişimin önemi yadsınamaz. Bu nedenle yöneticiler, çalışanlar arasındaki birliği güçlendirmek, işletmeye bağlılıklarını oluşturmak ve iç uyumu sağlamak için gerekli önlemleri almalıdır.
